Κ.ΑΛ.Ο.: Η ευημερία των πολλών πάνω από την ευημερία του ατόμου

«Πρέπει να απομακρύνουμε τους ανθρώπους από την ιδέα πως έχουν ανάγκη τα πολυτελή αυτοκίνητα και τα τεράστια σπίτια. Μερικά από τα σπίτια που έχουν χτιστεί τα τελευταία δέκα χρόνια μού φαίνονται αποκρουστικά. Γιατί χρειάζονται οι άνθρωποι τεράστια σπίτια; (…). Μερικές απόψεις μας σχετικά με το τι σημαίνει μια καλή ζωή νομίζω πως δεν θα μας βοηθήσουν για τα επόμενα πενήντα χρόνια. Πρέπει να σκεφτούμε καλά πώς να επιλέξουμε μια ζωή με νόημα όπου θα αλληλοβοηθούμαστε με τρόπους που πραγματικά βοηθούν τη Γη».

Με κρίση ή χωρίς, αυτά τα λόγια αναζητούν ένα βαθύτερο νόημα στη ζωή που απελευθερώνει από την απληστία και την κατανάλωση. Και ίσως δείχνουν τον δρόμο σε μια άλλη οργάνωση της κοινωνίας και της οικονομίας.

Τα διατύπωσε η μοναδική μέχρι στιγμής γυναίκα που κέρδισε το Νόμπελ Οικονομίας, η Βορειοαμερικάνα Ελινορ Οστρομ (1933-2012) και είναι τα λόγια της που χρησιμοποίησε ο επίκουρος καθηγητής στο ΑΠΘ και σύμβουλος καθηγητής στο Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο (ΕΑΠ), Γιώργος Γριτζάς, για να περιγράψει μια αλλαγή νοοτροπίας που θα βοηθούσε όχι μόνο τους ανθρώπους αλλά και τον πλανήτη.

Μια αντίληψη η οποία αποτελεί θεμέλιο λίθο στη φιλοσοφία της Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας (Κ.ΑΛ.Ο.), που θέτει την ευημερία των κοινωνιών και των ανθρώπων πριν από τα κέρδη.

Πνεύμα συλλογικότητας

Όμως ποια αλλαγή νοοτροπίας δεν χρειάζεται εκπαίδευση, αυτή την επένδυση στο μέλλον και στους πολίτες για να θεμελιωθεί;

Πόσο τυχαίο είναι ότι ήδη από την προσχολική εκπαίδευση, αλλά και κατά τη διάρκεια του σχολικού περιβάλλοντος, αυτό που οι θεωρούμενες προηγμένες χώρες καλλιεργούν, δεν είναι άλλο από τη συλλογικότητα, τη συνεργασία στο πλαίσιο της ομάδας, τη δημοκρατική συμμετοχή στη λήψη των αποφάσεων, θέμα που έθιξε ο ειδικός γραμματέας Κ.ΑΛ.Ο., Αντώνης Βορλόου, προτάσσοντας την ανάγκη για ανάπτυξη της ιδέας της συνεργασίας σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης.

Αυτές είναι μερικές από τις παραμέτρους που τέθηκαν την περασμένη βδομάδα (27/6) στην ημερίδα «Εκπαιδεύοντας (σ)την Κ.ΑΛ.Ο.» που συνδιοργάνωσε η Ειδική Γραμματεία Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας (ΕΓΚΑΛΟ) με το ΕΑΠ, το οποίο πραγματοποιεί το πρώτο στη χώρα πρόγραμμα μεταπτυχιακών σπουδών στην Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία.

Στόχος της ημερίδας ήταν να αναζητηθούν οι δυνατότητες ανάπτυξης της Κ.ΑΛ.Ο. διαμέσου της εκπαίδευσης και σε αυτήν παρουσιάστηκαν εμπειρίες, δράσεις αλλά και συγκεκριμένες προτάσεις των φορέων για την καλλιέργεια της κουλτούρας και την υποστήριξη του οικοσυστήματος.

Αλληλέγγυα παιδεία

Ανοίγοντας τις εργασίες της η αναπληρώτρια υπουργός Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, Θεανώ Φωτίου, απευθύνοντας χαιρετισμό και εκ μέρους της υπουργού Έφης Αχτσιόγλου, μίλησε για τη σημασία που αποδίδει η κυβέρνηση στην εκπαίδευση της κοινωνίας, της διοίκησης αλλά και των φορέων Κ.ΑΛ.Ο. στις αρχές αυτού του διαφορετικού μοντέλου ανάπτυξης και ανακοίνωσε μέτρα στήριξής του, όπως είναι η δημιουργία πανελλαδικού πανεπιστημιακού δικτύου σε συνεργασία με τα μεγαλύτερα εκπαιδευτικά ιδρύματα της χώρας αλλά και η υπογραφή, το αμέσως επόμενο διάστημα, συμφώνου συνεργασίας του υπουργείου με το ΕΑΠ προκειμένου να υλοποιηθούν εκπαιδευτικά προγράμματα και ενημερωτικές δράσεις που θα στηρίξουν την ανάπτυξη του θεσμού τής Κ.ΑΛ.Ο.

Προς αυτήν την κατεύθυνση έχει ήδη δημιουργηθεί εκπαιδευτικό υλικό διδασκαλίας στην κουλτούρα και τη δομή της Κ.ΑΛ.Ο., κατάρτιση που μέχρι στιγμής έχουν λάβει οι επίσημοι δημόσιοι φορείς κοινωνικής ασφάλισης και φορολογικές αρχές (ΟΑΕΔ, ΕΦΚΑ, ΑΑΔΕ) αλλά και η Γενική Γραμματεία Ισότητας, υλικό που θα χρησιμοποιηθεί και στην κατάρτιση τόσο των φορέων όσο και αυτών που θα στελεχώσουν τα περιφερειακά κέντρα στήριξης της Κ.ΑΛΟ.

Το παρουσίασε ο Κωνσταντίνος Γεώρμας, προϊστάμενος τμήματος ανάπτυξης διακρατικών συνεργασιών και δικτύωσης της ΕΓΚΑΛΟ και καθηγητής-σύμβουλος του ΕΑΠ, αναλύοντας το παράδειγμα του κοινωνικού αντίκτυπου, μιας μεθόδου που ανέπτυξαν οι ίδιες οι κοινωνικές επιχειρήσεις για τη μέτρηση των κοινωνικών αποτελεσμάτων και αλλαγών που επιτυγχάνει η δραστηριότητά τους καθιστώντας τις αόρατες συνέπειες και αξίες που δημιουργεί η δραστηριότητά τους ορατές.

Το εργαλείο που αντιπαρατάσσει την κοινωνική στην οικονομική ανταπόδοση δεν αποτελεί απλώς ένα μέσο αξιολόγησης, αλλά μπορεί να χρησιμοποιηθεί και ως κριτήριο πρόκρισης για τις μελλοντικές χρηματοδοτήσεις.

Άλλωστε, όπως είχε δηλώσει προηγουμένως και η αναπληρώτρια υπουργός, αποτελεί «πρόθεση της κυβέρνησής μας να προχωρήσει σε εντατική ωρίμανση της Κ.ΑΛ.Ο σε όλα τα πεδία», δίνοντας κοστολογημένες τις σχετικές δράσεις που υλοποιεί το υπουργείο, όπως είναι η άμεση δημιουργία 89 Κέντρων Στήριξης σε όλη την Ελλάδα προϋπολογισμού 11 εκατ. ευρώ και η οικονομική ενίσχυση υφιστάμενων αλλά και νέων επιχειρήσεων Κ.ΑΛ.Ο. που αναμένεται να φτάσει τα 30 εκατ. ευρώ.

Πολλές ήταν οι εμπειρίες και οι προτάσεις που κατατέθηκαν από εκπροσώπους τόσο φορέων εκπαίδευσης όσο και δομών Κ.ΑΛ.Ο. για τις δυνατότητες που υπάρχουν στην εκπαίδευση ώστε να ενισχυθεί η κουλτούρα της κοινωνικής οικονομίας.

Υπάρχει πρόβλεψη

Ο πρόεδρος της Επιστημονικής Ένωσης Τεχνικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης, Παναγιώτης Μακρυγιάννης, αναφέρθηκε στη μαθητεία που ήδη προβλέπεται στο εκπαιδευτικό σύστημα: πρόκειται για τον θεσμό που προσφέρεται από τις σχολές μαθητείας του ΟΑΕΔ και ολιγάριθμες ΣΕΚ κατά τη διάρκεια της δευτεροβάθμιας κατάρτισης, αλλά και από τα ΕΠΑΛ και τα ΙΕΚ -για 10 μήνες μετά την δευτεροβάθμια επαγγελματική εκπαίδευση ή κατάρτιση αντίστοιχα.

Σε όλες τις περιπτώσεις η εβδομάδα του μαθητευόμενου αντιστοιχεί σε 4 μέρες στον χώρο εργασίας και 1 ημέρα στο σχολείο, αμείβεται με το 75% του βασικού ημερομισθίου ενώ κατά το μισό επιδοτείται.

Και πρότεινε ακόμη, στο πλαίσιο εξοικείωσης αλλά και διάχυσης των καλών πρακτικών, τη διεύρυνση της έννοιας του σχολικού συνεταιρισμού και -γιατί όχι;- ακόμη και την ίδρυση και συμμετοχή των μαθητευόμενων σε Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις (ΚΟΙΝΣΕΠ).

Στην ημερίδα εκπρόσωποι του Ιδρύματος Χάινριχ Μπελ και του Κόμβου για την Κοινωνική Οικονομία, Ενδυνάμωση και Καινοτομία μίλησαν για την εκπαιδευτική πλατφόρμα Κ.ΑΛ.Ο. που έχουν δημιουργήσει και παρουσιάστηκαν οι εκπαιδευτικές δράσεις του Λαϊκού Πανεπιστημίου προς αυτή την κατεύθυνση και οι πρωτοβουλίες για την ανάπτυξη δεξιοτήτων ζωής του Βρετανικού Συμβουλίου σε συνεργασία με σχολεία δημόσιας εκπαίδευσης.

Στις προκλήσεις για την ανάπτυξη του πεδίου Κ.ΑΛ.Ο. αναφέρθηκε η Γεωργία Μπεκριδάκη από τον συνεργατικό χώρο Κ.ΑΛ.Ο. Dock: Ενώ το μορφωτικό επίπεδο των ηγετικών στελεχών της Κ.ΑΛ.Ο. είναι υψηλό -41% έχουν μεταπτυχιακό ή διδακτορικό δίπλωμα- τους λείπει κατάρτιση που είναι περισσότερο προσανατολισμένη στην επιχειρηματικότητα, είτε στο στάδιο της έναρξης είτε μετά την ίδρυση των φορέων της Κ.ΑΛ.Ο.

Και είναι σε αυτό το σημείο που χρειάζεται να ενισχυθεί η έλλειψη ευαισθητοποίησης και παράδοσης στη συνεργασία με δεξιότητες και γνώση για την αντιμετώπιση των καθημερινών θεμάτων, από τη λήψη αποφάσεων μέχρι την επίλυση διαφορών.

Γιατί ο «εναλλακτικός τρόπος οικονομικής και κοινωνικής οργάνωσης, βασισμένος στις αξίες της αλληλεγγύης, της αειφορίας, της κοινωνικής δικαιοσύνης, όπου η ευημερία των μελών του φορέα και της κοινωνίας υπερτερεί της ευημερίας του ατόμου, όπου το κέρδος είναι μέσο και όχι σκοπός, και η εμπορική δραστηριότητα γίνεται μέσω της συλλογικής διαχείρισης των πόρων (…) που μετουσιώνει τις σχέσεις σε πιο συμμετοχικές» είναι αξίες που οφείλει να προάγει η παιδεία…