Η Οικονομία του 21ου αιώνα είναι Κοινωνική
Του Αντώνη Βορλόου, Ειδικού Γραμματέα Κοινωνικής & Αλληλέγγυας Οικονομίας
Η δεκαετία του 70’ ήταν μια ιστορική καμπή για την παγκόσμια οικονομία καθώς είδε την άνοδο και επέκταση πολιτικών που ευνόησαν την απορρύθμιση των αγορών με σκοπό την διευκόλυνση των κεφαλαίων να παράγουν υψηλές αποδόσεις. Αυτό το φαινόμενο επεκτάθηκε τόσο πολύ στις δύο τελευταίες δεκαετίες του 20ου αιώνα με την αποθέωση των χρηματιστηριακών αγορών και την ηρωοποίηση των χειριστών τους.
Το επιχειρηματικό πρότυπο που επικρατούσε ήταν επενδύσεις με σκοπό να μεγιστοποιούν το κέρδος χωρίς να λαμβάνεται υπόψη οποιαδήποτε συνέπεια, ακόμα και με την παράκαμψη της ούτος ή άλλως χαλαρής περιβαλλοντικής και εργατικής νομοθεσίας. Φυσικά για τις επιπτώσεις στο κοινωνικό σύνολο δεν γινόταν ούτε καν λόγος, καθώς η μόνη επιδίωξη του επιχειρηματία ήταν η εξυπηρέτηση των ατομικών του συμφερόντων.
Σταδιακά στον 21ο αιώνα άρχισαν οι επιχειρήσεις να προσπαθούν να αποδείξουν ότι διαθέτουν και κοινωνικό πρόσωπο και αξιοποιώντας προγράμματα Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης να πείσουν τους πελάτες τους ότι ενδιαφέρονται για την κοινωνία και το περιβάλλον.
Παράλληλα άρχισαν να εμφανίζονται και επιχειρηματικές προσπάθειες που στον πυρήνα τους δεν είχαν την δημιουργία κέρδους αλλά την παραγωγή οφέλους για την κοινωνία. Το κέρδος περνάει σε δεύτερη μοίρα και ως κινητήριος μοχλός για να λυθούν προβλήματα που απασχολούν την κοινωνία και τους πολίτες. Για να το καταφέρουν αυτό οι κοινωνικοί επιχειρηματίες πρέπει να βρουν νέους καινοτόμους τρόπους να ικανοποιήσουν τις κοινωνικές ανάγκες βασισμένες στην συνεργασία και την προσφορά και όχι στον ανταγωνισμό και το ατομικό όφελος.
Σε αρκετές από αυτές τις προσπάθειες σημαντικό ρόλο παίζει ο τρόπος που λειτουργεί η επιχείρηση και πως παίρνονται οι αποφάσεις. Έτσι αρχές «ένα μέλος – μία ψήφος» αντικατέστησαν την «ενός ανδρός αρχή» και την ισχύ δια του κεφαλαίου, μετασχηματίζοντας την επιχειρηματικότητα από απολυταρχική ή αριστοκρατική σε δημοκρατική, ακριβώς όπως μετασχηματίστηκε και η κοινωνία που την περιβάλλει.
Όμως για να μπορέσουν να επιβιώσουν σε ένα επιχειρηματικό περιβάλλον που είναι φτιαγμένο έτσι ώστε να ευνοεί την κερδοφορία και το ατομικό όφελος αυτές οι επιχειρήσεις χρειάζεται να συνεργαστούν μεταξύ τους και να δημιουργήσουν σχέσεις αλληλοϋποστήριξης. Έτσι δημιουργούνται τοπικά και ευρύτερα «οικοσυστήματα» κοινωνικής οικονομίας με φορείς που έχουν σχέσεις «πελάτη-προμηθευτή» μεταξύ τους, αλλά και σχέσεις «δασκάλου-μαθητή» όπου μία αναπτυγμένη κοινωνική επιχείρηση βοηθάει στη ανάπτυξη μίας καινούργιας.
Το βασικό συστατικό όλων αυτών των προσπαθειών είναι το χτίσιμο της εμπιστοσύνης, μεταξύ των μελών του «οικοσυστήματος» της κοινωνικής οικονομίας, αλλά και ευρύτερα με την κοινωνία και αυτό μπορεί μόνο να επιτευχθεί όταν όλοι ενστερνίζονται της αρχές τις κοινωνικής προσφοράς και τις υπηρετούν καθημερινά.
Ο σχεδιασμός της Ειδικής Γραμματείας για την Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία (ΚΑΛΟ) έχοντας ως βάση τις νέες δυνατότητες που δίνει ο νόμος 4430 του 2016 για την ΚΑΛΟ, σχεδιάζει και συντονίζει την ανάπτυξη του «οικοσυστήματος» στηριζόμενο σε τρείς πυλώνες. Ο πρώτος αφορά την προσφορά υποστηρικτικών υπηρεσιών Κοινωνικής Επιχειρηματικότητας σε φορείς ΚΑΛΟ, βασιζόμενη στην αρχή της αλληλοϋποστήριξης του «οικοσυστήματος». Οι υπηρεσίες αυτές θα αφορούν σε ολοκληρωμένη υποστήριξη ανάπτυξης ενός φορέα ΚΑΛΟ από την αρχική ιδέα, στην δημιουργία ενός επιχειρηματικού μοντέλου, την οικοδόμηση της ομάδας που θα το υλοποιήσει, το επιχειρηματικό σχέδιο και να καταλήγει στην ίδρυση του φορέα. Την ίδια στιγμή θα υπάρχει υποστήριξη των ήδη λειτουργούντων φορέων ΚΑΛΟ με υπηρεσίες τύπου «θερμοκοιτίδας επιχειρηματικότητας».
Περνώντας στον δεύτερο πυλώνα θα υπάρξουν δράσεις επιχορήγησης των φορέων ΚΑΛΟ με κεφάλαιο εκκίνησης, κάτι που μέχρι σήμερα δεν είχε ενεργοποιηθεί στον τομέα. Ενώ με τον τρίτο πυλώνα θα δύνεται η δυνατότητα να χρηματοδοτηθεί η περαιτέρω ανάπτυξη των φορέων ΚΑΛΟ με χρηματοδοτικά εργαλεία που θα μπορούν να συμπεριλαμβάνουν μικροδάνεια, εγγυήσεις μεγαλύτερων δανείων και εγγυητικές επιστολές για συμμετοχή των φορέων σε δημόσιες συμβάσεις.
Τέλος εκτός από το χρηματοδοτικό πλαίσιο αναπτύσσονται δράσεις σε θεσμικό επίπεδο όπως αυτές που αφορούν στις δημόσιες συμβάσεις κοινωνικής αναφοράς και στην δημιουργία δικτύων ΚΑΛΟ σε περιφερειακό επίπεδο.